Biologen en wolvenexperts hebben het ons jarenlang verzekerd. Wolven zouden mensen mijden en van nature schuw zijn. Het tegendeel lijkt inmiddels echter waar te zijn. Wolven wandelden al meermaals onverschrokken door dorpen of wijken en mijden ook in de vrije natuur mensen bepaald niet. Als gevolg hiervan neemt de lijst van confrontaties met wolven alsmaar in omvang toe.
Zo was er dit jaar onder meer het geval van een aangelijnd hondje dat van zijn baasje werd weggegrist en nooit meer is teruggevonden. Ook waren groepen kinderen met begeleiders al tweemaal het middelpunt van een confrontatie, waarvan één bijtincident en één omverloop-incident. Daarnaast meldden verschillende volwassenen te voet, op de fiets of te paard enige tijd te zijn achtervolgd door een wolf. Deze incidenten vonden stuk voor stuk plaats in de vrije natuur waar de desbetreffende wolven in principe voldoende ruimte en mogelijkheden hadden om mensen te mijden.
Jaarlijks wolvenafschot dringend noodzakelijk
Je kunt de verschillende incidenten daarom moeilijk meer scharen onder het mijden van mensen en natuurlijke schuwheid. Het begint zich dus duidelijk af te tekenen dat wolven met betrekking tot mensen blijkbaar nauwelijks meer angst ervaren. Ze lijken inmiddels te beseffen dat van mensen geen substantieel gevaar (meer) uitgaat. Een en ander vormt daarentegen juist een groot risico voor toekomstige confrontaties. Een jaarlijks wolvenafschot is daarom dringend noodzakelijk.
Bejaging leidt tot aangeboren schuwheid
Wolven danken hun aangeboren schuwheid voor mensen ten dele aan het feit dat ze in vroeger tijden werden bejaagd. Bejaging draagt namelijk zorg voor natuurlijke selectie, waarbij een grotere mate van schuwheid de overlevingskansen in het kader van een dergelijke bejaging positief beïnvloedt. Op zo’n manier worden aangeboren genetische kenmerken overeenkomend met schuwheid binnen een populatie op termijn versterkt.
Als wolvenpopulaties echter gedurende langere tijd niet meer worden bejaagd, dan zullen bepaalde genetische kenmerken overeenkomend met schuwheid binnen een populatie deels verzwakken of uitdoven. Er wordt dan namelijk niet langer geselecteerd op deze specifieke genetische kenmerken.
Regelmatig contact met mensen leidt tot gewenning
Er bestaat daarnaast natuurlijk ook zoiets als aangeleerd gedrag. Als gevolg van regelmatige confrontaties met mensen – zonder negatieve consequenties voor de wolven in kwestie – zullen wolven hun aangeboren schuwheid op termijn deels laten varen op grond van gewenning. Een dergelijke gewenning aan mensen zal in een druk land als Nederland vanzelfsprekend sneller plaatsvinden dan elders.
Zowel qua aangeboren als afgeleerde schuwheid lijken wolven in Nederland zich inmiddels aan te passen. Wolven in Nederland lijken zich namelijk steeds vaker nauwelijks nog druk te maken om de aanwezigheid van mensen. Niettemin kan een dergelijke gewenning een bij uitstek averechts effect hebben met betrekking tot toekomstige confrontaties.
Instinctieve bescherming van het nest of het territorium als trigger
De mate van schuwheid is namelijk ondergeschikt aan de instinctieve reakties van wolven. Dit betekent dat de reflexmatige agressie die gepaard gaat met de bescherming van het nest of het territorium niet of nauwelijks afneemt als wolven minder schuw worden. Minder schuwe wolven lijken daarentegen gemiddeld genomen wel vaker betrokken te raken bij confrontaties met mensen. Ze lijken mensen dan namelijk minder vaak uit de weg te gaan. Vervolgens kan op onvoorspelbare wijze de instinctieve bescherming van het nest of het territorium worden getriggerd.
Instinctieve bescherming van het nest of het territorium door wolven lijkt een hoogtepunt te kennen gedurende de zomer in de periode dat er sprake is van jonge welpen. Het is veelbetekenend dat de meeste ernstige incidenten in Nederland allemaal rond deze tijd zijn geregistreerd.
Wolven die minder angst voor mensen ervaren, zullen juist op grond daarvan vaker en dichter bij mensen in de buurt komen. Als gevolg waarvan ze potentieel vaker reflexmatige agressie tonen in relatie tot de instinctieve bescherming van het nest of het territorium.
Nieuwsgierigheid als trigger
Veel vooralsnog minder ernstige confrontaties tussen wolven en mensen lijken vooral te zijn gebaseerd op de nieuwsgierigheid van wolven voor mensen. Niettemin vormt een dergelijke nieuwsgierigheid eveneens een risico op escalatie van agressie.
Wolven blijven namelijk territoriale roofdieren die op voor ons onvoorspelbare wijze kunnen worden getriggerd tot instinctief en agressief gedrag. Nieuwsgierigheid kan daardoor net zo goed aanleiding geven tot escalatie en agressief gedrag.
Regelmatige confrontaties leiden potentieel tot meer ernstige incidenten
Aangezien er in Nederland weinig grote stukken aaneengesloten natuur bestaan, wordt de kans steeds groter dat wandelaars of fietsers te maken krijgen met eerder genoemde instinctieve reakties van minder schuwe wolven. Wolven die minder angst voor mensen ervaren, zijn in dat opzicht niets anders dan potentiële tijdbommen.
Met de alsmaar groeiende wolvenpopulatie in Nederland hebben we dit jaar waarschijnlijk een eerste voorzichtige blik in onze toekomst mogen werpen, daar waar het gaat om confrontaties tussen wolven en mensen. Een deel van dergelijke confrontaties heeft het potentieel om uit te monden in nog ernstiger incidenten.
In de nabije toekomst zullen meer natuurgebieden worden afsloten
De Nederlandse natuur is veel te gefragmenteerd en Nederland veel te druk voor minder schuwe wolven om mensen te mijden. Bovendien zal het aantal wolven in Nederland naar verwachting nog flink toenemen. We mogen onze borst wel natmaken als er straks zo’n 300-500 wolven in Nederland rondlopen tegen de huidige 100.
Gebieden waar wolvenparen of -roedels zijn gevestigd, zullen binnen enkele jaren daarom waarschijnlijk uit voorzorg gedurende de gehele zomer door de autoriteiten worden afgesloten voor recreatie. Ik vrees met grote vrezen dat vrije natuur in Nederland op deze manier binnen enkele jaren grotendeels onbereikbaar wordt om veilig te recreëren.
Het wachten is dus op nog meer confrontaties tussen wolven en mensen in de nabije toekomst. Voornamelijk aangejaagd door het feit dat minder schuwe wolven nu eenmaal vaker en dichter bij mensen in de buurt komen.
Europese bescherming moet dringend naar beneden worden bijgesteld
Zolang echter Europese regels, dierenrechtenactivisten, de Faunabescherming of rechters alle pogingen tot het schuw maken van wolven verhinderen, zal de situatie alleen maar verder verslechteren.
De huidige mate van Europese bescherming voor wolven staat in geen verhouding tot de geringe beschikbare vrije natuur en grote mate van drukte in Nederland. Het is daarom te hopen dat de Europese bescherming binnenkort naar beneden wordt bijgesteld.
Mocht de Europese bescherming daarentegen niet binnen afzienbare tijd worden bijgesteld, dan verwacht ik dat de wal het schip uiteindelijk zelf zal keren. Naar aanleiding van de in dat
geval frequenter voorkomende ernstige incidenten in Nederland zal men uiteindelijk moeten inzien dat er een grens zit aan de bescherming van toproofdieren binnen een cultuurlandschap.
In het uiterste geval zullen boeren, burgers en buitenlui waarschijnlijk zelf illegaal actie gaan ondernemen om de schuwheid onder wolven weer terug te brengen naar meer aanvaardbare proporties.
Jaarlijks wolvenafschot om de natuurlijke schuwheid terug te brengen
Slechts door middel van een jaarlijks afschot kan de natuurlijke schuwheid onder wolven worden teruggebracht. Daarvoor zou jaarlijks een bepaald percentage van de populatie aan volwassen wolven moeten worden afgeschoten. Dit biedt mogelijkheden om:
· de populatie wolven in Nederland onder controle te houden;
· een bovengrens van een maximaal aantal volwassen wolven te hanteren;
· de natuurlijke schuwheid onder wolven zoveel mogelijk weer terug te brengen;
· wolven die zich in de buurt van mensen of bebouwing begeven met voorrang af te schieten;
· te voorkomen dat boeren, burgers en buitenlui zelf illegaal actie gaan ondernemen.
Hiermee breng je de natuurlijke schuwheid onder wolven het snelst weer terug. Gevolg zal zijn dat wolven mensen weer daadwerkelijk zullen gaan mijden en dat recreanten in natuurgebieden waar wolven leven na verloop van tijd weer een stuk veiliger en onbezorgder kunnen recreëren.
Art Huiskes (onderzoeksjournalist)
Photo by Alfred Kenneally on Unsplash
