Site pictogram

Wikipedia: een minidemocratie op het internet

Nadat onlangs Elon Musk het vuur opende op Wikipedia hebben ook een paar Nederlandse opiniemakers zich op de Vrije Encyclopedie gestort. Zelfbenoemd migratie-expert Jan van de Beek noemde de encyclopedie in navolging van Musk “Wokepedia” en voormalig journalist Syp Wynia had het over “de partijdige greep van (linkse) activisten op Wikipedia.” Het ter discussie stellen van Wikipedia is ook een stap die breder in valt te passen in de verdachtmakingen van extreemrechts ten opzichte van de media en de wetenschap. De oneliners van deze heren schetsen een vijandig beeld op een relatief weerloze gemeenschap die diverser en omslachtiger in elkaar zit dan zij voor mogelijk houden.

Bij twijfel niet inhalen

De stap om iets op Wikipedia aan te passen is vrij laag. Zelfs oningelogd heb je als lezer de macht om op de meeste pagina’s dingen aan te passen. Als je grote bewerkingen doet zal er waarschijnlijk wel iemand opduiken om je bijdragen te controleren. Heb je een spelfout verbeterd? Check, geen probleem. Heb je een artikel geschreven over je eigen bedrijf? Zelfpromotie, weg ermee. Dit laatste laat al direct zien dat er op Wikipedia een aantal regels gelden. Het zijn deze regels die de encyclopedie aan de ene kant sterk maken, maar het kan ook als een moloch werken als de regels aangepast moeten worden.

Een van die regels op Wikipedia is “Bij twijfel niet inhalen” (kortweg BTNI). Zelf leg ik deze regel vaak uit als iets dat stijlgevoelig is. Wil je een tussenkopje een andere naam geven zonder dat je de onderliggende tekst hebt aangepast dan kan deze regel van toepassing zijn. Deze regel wordt sinds enkele jaren gebruikt voor een paar onderwerpen waarover met enige regelmaat gesteggeld wordt op de overlegpagina’s. Wordt iemand op een artikel omschreven als een “wit persoon” en wordt dit aangepast naar “blank persoon” of vice versa dan zal die bewerking ongedaan worden gemaakt vanwege deze regel. Kortom, Wikipedia gedoogt beide vormen en geeft géén voorkeur, dus de voorkeur van de auteur is leidend. Een andere moderne taalvernieuwing heeft hier ook last van. Net zoals over huidskleur spreekt de Nederlandse Wikipedia geen voorkeur uit voor het woord “slaaf” of “slaafgemaakte”.

Dat er geen sprake van een voorkeur is geeft al aardig weer dat Wikipedia niet makkelijk meegaat in taalveranderingen. Een van de beste voorbeelden daarvan is wel het gebruik van genderneutrale voornaamwoorden voor non-binaire personen. De Engelse Wikipedia gebruikt deze voornaamwoorden wel al enige tijd, maar het Nederlandse broertje gaat maar moeilijk overstag. Je kan de gemiddelde overlegpagina van non-binaire personen op de Wikipedia erop naslaan: bijna overal is wel discussie gevoerd om deze voornaamwoorden te gebruiken. Inmiddels gloort er verandering aan de horizon. Op dit moment worden er stappen gezet om het in de toekomst mogelijk te maken dat de schrijvers van de artikels de mogelijkheid hebben om hun onderwerp genderneutraal aan te spreken, als je dat zou willen veranderen dan zal je wellicht ook stuiten op de BTNI-regel. Dit is een eerste voorzichtige stap, maar wordt desalniettemin door vele gezien als een grote verandering.

Wikipedia als gemeenschap

Het aanpassen van de regel over het gebruiken van voornaamwoorden toont direct ook aan hoe democratisch Wikipedia als gemeenschap werkt. Om deze regel aan te kunnen passen hebben er inmiddels al twee peilingen plaatsgevonden met de vraag of er een meerderheid voor deze regel is.

Hierbij hebben de gebruikers dan ook nog eens de mogelijkheid om hun mening over het onderwerp te geven. Binnenkort zal er een definitieve stemming plaatsvinden om het rond te maken. Wil je iets aan de regels van Wikipedia aanpassen dan moet je jezelf voorbereiden op een lange bureaucratische weg en dat maakt de encyclopedie niet een plek die snel mee kan bewegen. In die zin functioneert Wikipedia als een soort van minidemocratie op het internet met een eigen functionerende bureaucratie.

Uit een laatste onderzoek over de Wikipediabewerkers is gebleken dat het merendeel van de bewerkers van de encyclopedie mannelijk en wit is (slechts 10% is vrouwelijk). Bewerker Laura Hendricx concludeerde vorig jaar al dat hierdoor enkele onderwerpen domineren op de encyclopedie en andere onderwerpen onderbelicht zijn. Gebrek aan kennis en expertise op bepaalde vlakken blijft nog steeds een uitdaging voor de Nederlandse Wikipedia. Waar het vermeerderen van kennis het belangrijkste uitgangspunt van Wikipedia blijft lijkt deze kennis steeds meer bediscussieert te worden. Terwijl juist deze kennis een enorm belangrijk wapen is in deze tijd waarin nepnieuws welig tiert.

De eerste loopgraven In een artikel uit 2022 wees De Groene al op de maatschappelijke debatten die inmiddels ook op Wikipedia worden uitgevochten. Zij concludeerden onder meer dat de “anonieme persoonlijke aanvallen” toenemen (van ongeregistreerde bewerkers). Uit hun onderzoek is ook gebleken dat in 2020 veel overleg plaatsvond op pagina’s rondom de Coronacrisis en in 2021 op de pagina van Raven van Dorst. De cijfers van De Groene zijn al een paar jaar oud, maar de trend die zij lokaliseren is er wel eentje die zich heeft voortgezet.

Ongeveer een jaar geleden is er door een aantal bewerkers flink overleg gevoerd over een reeks aan artikelen die te maken hadden met transgender zorg. Een discussie die al enige jaren op Twitter bezig was. Naar aanleiding van de komst van het Kabinet Schoof en de oplaaiende discussie over PVV’ers die de term omvolking gebruikten kwam ook de pagina over deze term onder een vergrootglas te liggen. De aandacht die Van de Beek sinds enkele dagen heeft opgevat voor zijn eigen pagina en ook de eerdere ophef rondom het verschijnen van zijn boek hebben geresoneerd op uitgebreid overleg op wat er op de pagina hoort te staan.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van hoe het maatschappelijke en politieke debat steeds meer invloed begint te krijgen op Wikipedia. De Nederlandse Wikipediagemeenschap is relatief klein en er zijn middelen om kwaadlastigen te blokkeren van de encyclopedie, maar nu Musk en ook Nederlandse opiniemakers hun peilen richten op de Vrije Encyclopedie is het de vraag of Wikipedia toenemende druk van (extreem)rechts aan kan.

Mathijs van der Loo

Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay

Mobiele versie afsluiten