Uitgeverij Van Dale heeft dit jaar gekozen voor het woord ‘polarisatie’ als Woord van het Jaar. Dit nadat er terecht kritiek kwam op een van de genomineerde woorden; namelijk ’transitiespijt’. Bij Van Dale schrokken ze zo van alle reacties dat ze spontaan alle andere genomineerde woorden vergaten en zelf kozen voor het woord ‘polarisatie”. Met die keuze liet Van Dale zich vooral heel erg kennen, en uit de verklaring van de uitgever bleek ook dat ze weinig van de kritiek begrepen hebben.
Polarisatie was in elk geval een modewoord in 2024
Je kunt redelijk objectief vaststellen dat de politieke verschillen groter zijn dan ooit, en de onderlinge verhoudingen slechter dan ooit. Niet alleen in Nederland, maar ook bij bijvoorbeeld de Amerikaanse presidentsverkiezingen was dat duidelijk te zien. Wat dat betreft is het niet gek dat er steeds vaker over polarisatie gesproken wordt. Als het over polariseren gaat is dat meestal niet positief bedoeld. Wat is polariseren eigenlijk? Ik vroeg het aan Van Dale.
polariseren po·la·ri·se·ren/polarizerə(n)/overgankelijk werkwoord • polariseerde, heeft gepolariseerd
polarisatie (4) doen ontstaan meer in het algemeen en in politieke zin tegenstellingen vormen, toespitsen of tot uitersten drijven•de samenleving polariseren•polariserende meningen, uitspraken
De omkering als duizenddingendoekje
Volgens bovenstaand definitie is polarisatie dus een activiteit waar mensen zich schuldig aan kunnen maken. En dat is niet altijd per se slecht wat mij betreft. In een democratie is het nodig dat politieke partijen de onderlinge verschillen duidelijk maken. Maar als de polarisatie in de samenleving te veel toeneemt lijdt dat tot spanningen met alle gevaren van dien.
Als politici elkaar beschuldigen van polariseren is dat altijd bedoeld als verwijt. In de Nederlandse politiek zijn het vreemd genoeg vaak de politici die polariserende uitspraken doen, die het anderen vervolgens aanwrijven dat ze aan polarisatie doen. Hetzelfde kun je zeggen van de onhandige omgang van Van Dale met de kritiek op hun Woord van het Jaar-verkiezing.
Premier Schoof heeft dit jaar geregeld uitgesproken zich zorgen te maken over de volgens hem toenemende polarisatie in Nederland. Dat is opmerkelijk aangezien hij zelf voorzitter is van een kabinet dat volgens wetenschappers actief meedoet aan die polarisatie.
Het huidige kabinet is het meest polariserende kabinet in mijn leven. Dat komt vooral doordat het opzettelijk de grenzen van de rechtsstaat opzoekt en groepen Nederlanders tegen elkaar opzet. Het openlijke, en minder openlijke, racisme van een behoorlijk smaldeel van dit kabinet helpt natuurlijk ook niet. Ondertussen doet Schoof alsof het een extern probleem is, en alsof hij en zijn kabinet het probleem op kunnen lossen. De omgekeerde wereld.
Een ander voorbeeld van zo’n omkering is het recente gedoe rond een motie van VVD-Kamerlid Bente Becker. In die nauwelijks verhulde racistische motie riep zij op tot het bijhouden van de ‘culturele waarden’ van Nederlanders met een migratieachtergrond. En die motie werd ook nog eens gesteund door een meerderheid van de Kamer. Na alle ophef namen de ChristenUnie, het CDA en de SP toch maar publiekelijk afstand van de motie. Mevrouw Becker was zich nog steeds van geen kwaad bewust. Wel was ze boos en verdrietig, en sprak ze van een gepolariseerd debat. Maar dat was dus niet haar schuld.
Het werkt dus ongeveer zo: Je roept iets provocerends, racistisch of idioots, en als je dan kritiek krijgt op je uitingen beschuldig je je tegenstander van polariseren. En op die manier is het begrip polarisatie een duizenddingendoekje geworden om je eigen wangedrag of falen mee weg te poetsen.
Het échte gevaar zit in het normaliseren
“Het minste wat we kunnen doen is: niet wegkijken. Niet goedpraten. Niet uitwissen. Niet apart zetten. Niet normaal maken wat niet normaal is.” sprak koning Willem-Alexander tijdens de Dodenherdenking in 2020 op de Dam in Amsterdam. We kunnen vaststellen dat dat dit jaar ernstig mislukt is. Dit jaar werd hij op diezelfde Dam vergezeld door een Kamervoorzitter die regelmatig racistische en antisemitische uitspraken heeft gedaan. Dit jaar werd in Nederland een radicaal rechts kabinet geïnstalleerd met daarin leden die zich regelmatig racistisch uitgelaten hebben. Premier Dick Schoof koos er zelf voor premier te worden van dat kabinet en vindt het polariserend als je kritiek hebt op het racisme in zijn verzameling van nietskunners en haatpraters.
Partijen die zich (in één geval zelfs decennialang) voordeden als fatsoenlijke partijen kozen voor de macht en vormden een coalitie met de extreemrechtse PVV. En ondanks alles proberen ze die coalitie nog steeds overeind te houden én kopiëren ze steeds vaker de retoriek van Wilders. De schaamteloze normalisering van extreemrechts gedachtengoed gebeurt in de politiek recht voor onze ogen. Met dank aan de VVD, BBB en NSC.
Ondertussen kiest een groot deel van de media ervoor dit kabinet te behandelen als een normaal kabinet, alsof er niets aan de hand is. En dan heb ik het niet alleen over de activistische Telegraaf, maar ook over de talkshowtafels waar nauwelijks kritische vragen gesteld worden (je zou maar eens polariseren!). Op sociale media lijken mensen ook steeds minder remmingen te hebben om stuitende berichten en reacties te plaatsen. En dat is niet zo gek, want dit is toch een normaal kabinet? In het Nederland van 2024 zijn we hard op weg om normaal te maken wat niet normaal is.
Wat mij betreft is ‘normalisering’ het Woord van het Jaar 2024. En dat is behoorlijk zorgwekkend. Ik hoop dat veel mensen zich in het nieuwe jaar zich blijven verzetten tegen de normalisering van vreemdelingenhaat en racisme. We kunnen niet zwijgen over de politieke aanvallen op wetenschap, journalistiek, de rechtsstaat en de democratie. En als je tijdens je verzet een keer wordt verweten dat je aan polarisatie doet: Dan kun je dat wat mij betreft gerust van je af laten glijden. De beste wensen!
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
Beeldcredit: Microsoft Designer
