De beslissing van VVD-fractievoorzitter Yesilgöz om vooralsnog niet toe te treden tot een nieuw centrumrechts kabinet wekt breeduit verbazing van links tot rechts. Onder het motto dat de VVD bescheidenheid en een nieuwe rol past na de verkiezingsnederlaag, maakte Yesilgöz daags na de verkiezingen bekend dat de VVD niet toe zal treden tot een nieuw centrumrechts kabinet. De VVD zou daarentegen wel bereid zijn om gedoogsteun te geven aan een dergelijk kabinet.
Ondergetekende denkt echter dat er hoe dan ook sprake is van een strategie gericht op electoraal gewin en risicomijding. Het uitgangspunt dat de VVD bescheidenheid en een nieuwe rol past, nemen weinigen heel serieus. Dit geldt zowel binnen als buiten de VVD. Hieronder bespreek ik de verschillende scenario’s en strategische overwegingen die Yesilgöz wel voor ogen zou kunnen hebben.
Yesilgöz wil liever niet toetreden tot een kabinet met Wilders als beoogd premier
Als Wilders een succesvol premier blijkt, dan zou dat de VVD op termijn electoraal kunnen schaden. Het is Yesilgöz er daarom veel aan gelegen om pas tot de onderhandelingen en een mogelijk kabinet toe te treden als er een serieus alternatief op tafel ligt voor Wilders als beoogd premier. Het bovenstaande kan overigens prima samengaan met de volgende strategische overweging.
Yesilgöz hoopt vervolgens de redder van de formatie te zijn
Ervan uitgaande dat de huidige formatiepogingen voor een centrumrechtse coalitie uiteindelijk verzanden, houdt Yesilgöz aanvankelijk de boot af. Onder oplopende interne druk óf omdat Wilders uiteindelijk afziet van een rol als beoogd premier, draait Yesilgöz uiteindelijk toch bij. Door in een later stadium alsnog toe te treden tot de formatieonderhandelingen worden de statuur en de belangrijkheid van de VVD onderstreept. Naast electoraal gewin betekent dit ook dat de VVD meer binnen de coalitie in de melk te brokkelen zal hebben. Een en ander kan onder omstandigheden prima samengaan met de vorige strategische overweging.
Yesilgöz heeft überhaupt geen vertrouwen in een kabinet met de PVV
Indien de VVD er echter van uitgaat dat een kabinet met de PVV sowieso vroegtijdig zal stranden, dan houdt Yesilgöz de boot waarschijnlijk definitief af. In dat geval zal de VVD hooguit gedoogsteun overwegen. Door het tonen van ruggengraat op opportune momenten kan Yesilgöz zowel het kabinet als het eigen electoraal gewin positief beïnvloeden. Indien een kabinet met de PVV inderdaad vroegtijdig strandt in chaos, dan rekent de VVD erop dat de meeste van de VVD naar de PVV overgelopen kiezers bij de volgende verkiezingen weer naar de VVD zullen terugkeren.
Een dergelijke strategie is tegelijkertijd ook uiterst risicovol. Het kan namelijk net zo goed als een boemerang terugkomen, indien het de VVD wordt verweten dat het kabinet strandt. Iets dergelijks is namelijk gebeurd tijdens het kabinet Rutte I, dat werd gedoogd door de PVV. De PVV werd toen uiteindelijk verantwoordelijk gehouden voor het stranden van dat kabinet.
Dit laatste scenario is daarom eigenlijk alleen maar realistisch als er daadwerkelijk een kabinet met Wilders als beoogd premier wordt gevormd alsmede dat interne druk Yesilgöz niet alsnog dwingt om bij te draaien en mee te formeren.
Na bovenstaande analyse mogen we concluderen dat het waarschijnlijk is dat:
a) Yesilgöz liever niet toe wil treden tot een kabinet met Wilders als beoogd premier;
b) Yesilgöz hoopt op enig moment toch de redder van de formatie te kunnen zijn;
c) Yesilgöz een kabinet met Wilders als beoogd premier bij voorkeur zal gedogen.
Art Huiskes (onderzoeksjournalist)
beeldcredit: Rijksoverheid
