De Tweede Kamer heeft met een ruime meerderheid besloten uit de Grondwet te schrappen dat de regering de burgemeester benoemt. Dat is een kleine overwinning voor voorstanders van de gekozen burgemeester. Maar is die gekozen burgemeester eigenlijk wel zo’n goed idee?
Alleen de SGP stemde tegen het voorstel van D66’er Rob Jetten. Hiermee werd de benodigde tweederdemeerderheid voor een Grondwetswijziging ruimschoots gehaald. De volgende horde is de Eerste Kamer en die lijkt lastiger te nemen. Omdat het een Grondwetswijzing betreft zullen daarna óók nog de volgende Kamers hun oordeel moeten vellen, dus mocht de gekozen burgemeester er ooit komen, zal het sowieso nog wel even duren.
Blij met overweldigende steun in Tweede Kamer voor schrappen Kroonbenoeming burgemeester en CdK uit Grondwet. Ik ga met veel plezier dit voorstel van @D66 verdedigen in de Eerste Kamer https://t.co/3Yy7QmICXn
— Rob Jetten (@RobJetten) January 23, 2018
Op dit moment doorlopen potentiële burgemeesters een soort sollicitatie-procedure bij een commissie benoemd door de gemeenteraad. Dat heeft dus al een behoorlijk democratisch gehalte. Anderzijds is het wellicht naïef om te denken dat grote partijen geen voordeel hebben van hun landelijke netwerk en bij benoemingen in grote steden niet aan handjeklap doen.
Zo op het eerste gezicht lijkt een burgemeester die wordt gekozen door de inwoners van desbetreffende gemeente die zo meer zeggenschap krijgen over de benoeming van hun burgervader een sympathiek idee. Toch kleven er meer bezwaren aan dan je op het eerste gezicht zou denken.
Een risico is dat de de burgemeestersverkiezing een populariteitswedstrijd wordt. Theoretisch kan een populaire barkeeper of de voorzitter van de voetbalvereniging burgemeester worden van jouw gemeente. De vraag is of dan de meeste bekwame kandidaat burgemeester wordt of de meest populaire kandidaat. Zie je het al voor je, Henk Bres als burgemeester van Den Haag? Misschien is dat een onderschatting van de kiezer, democratie is immers niet voor bange mensen.
Een ander gevaar zit hem in de campagne voor het burgemeesterschap. Campagnes worden gewonnen en verloren, een goede campagne heeft baat bij voldoende financiële middelen. Dit kan cliëntelisme in de hand werken, ondernemers of andere belanghebbenden kunnen de kandidaat van hun voorkeur steunen. Of erger nog criminelen met belangen kunnen invloed krijgen. Dat is een reëel probleem dat nu al bestaat en kan zo nog groter worden.
Tot slot past de gekozen burgemeester niet in het huidige bestel. De burgemeester zoals we die nu kennen is voorzitter van het college en de gemeenteraad en heeft daarnaast een beperkte politieke rol. Daarnaast is zijn symbolische rol als burgervader niet te onderschatten. Een burgemeester moet er zijn voor al zijn ingezetenen en moet boven de partijen staan.
Ik zie niet hoe een gekozen burgemeester past in het huidige stelsel. Tijdens de campagne zullen er verkiezingsbeloften worden gedaan die botsen met die van partijen die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen en het coalitieakkoord dat daar op volgt. De gemeenteraad is het hoogste orgaan, maar voor kiezers zal niet altijd duidelijk zijn waar het mandaat ligt. Dat is natuurlijk vragen om conflicten die het vertrouwen in de lokale politiek ondermijnen.
Zoals ik aan het begin van dit betoog als stelde duurt het nog wel even tot die gekozen burgemeester er komt, als het al zover komt. Laten we die tijd benutten om te kijken of we die bezwaren kunnen wegnemen. Als dat niet lukt ben ik bij voorbaat geen fan van die gekozen burgemeester, wie het ook wordt.
