De hooggespannen verwachtingen van het lijsttrekkerschap van Sigrid Kaag lijken zich in de peilingen voor D66 nog niet te vertalen in meer zetels. Toch bevinden de Democraten zich in een comfortabele positie: een nieuw kabinet zonder deelname van D66 lijkt vrijwel onmogelijk. Dat betekent dat D66 de unieke kans heeft om de richting van een nieuwe coalitie te bepalen. En als ze hun keuze nu duidelijk maken kan dat ze misschien ook nog wel wat winst opleveren.
D66 heeft stevige ambities uitgesproken: tien miljard extra voor het onderwijs, gratis kinderopvang, een halvering van de veestapel en een doortastende aanpak van het klimaatprobleem. Het is ondenkbaar dat D66 in geval van voortzetting van de huidige coalitie met VVD, CDA en ChristenUnie deze ambities kan maximaliseren. D66 zal afscheid moeten nemen van het CDA of de VVD en steun moeten zoeken bij GroenLinks en de PvdA, twee partijen die inhoudelijk een stuk dichter bij D66 staan.
Het Nederlandse politieke landschap, waarin de posities van de belangrijkste politieke partijen te vinden
zijn, is vanaf nu zichtbaar in het #Kieskompas. Vul de #stemhulp nu in op https://t.co/MZ9Etagg3W! #TweedeKamerverkiezingen2021 pic.twitter.com/bmzDbqZjzd— Kieskompas (@Kieskompas) February 17, 2021
Te verwachten is dat de politieke verhoudingen in de laatste weken voor de verkiezingen niet meer heel sterk zullen veranderen, dus het is een reële optie voor D66 om nú duidelijk te maken dat ze niet verder willen met het CDA én de VVD. Een van de twee moet overboord, wie kan rekenen begrijpt dat het haast niet anders kan dan dat het CDA in dat geval buiten de boot valt.
Ja, maar wacht even, zit de VVD wel te wachten op een coalitie met D66, GroenLinks en de PvdA (en desnoods nog een kleinere partij)? Het lijkt mij dat veel VVD’ers niet meteen heel vrolijk worden van dit scenario, maar de VVD heeft ondanks dat ze straks weer de grootste zijn weinig te kiezen, er zijn geen haalbare alternatieven. En no way dat GroenLinks en de PvdA een dergelijk avontuur aangaan met het CDA in plaats van D66.
Hebben GroenLinks en de PvdA wel zin in zo’n coalitie? Die hebben ook niet zoveel keuze, een echt links kabinet is ook al niet mogelijk, hoeveel partijen er ook meedoen. De PvdA staat liever niet aan de zijlijn en kan zich met deze verhoudingen misschien revancheren voor hun laatste samenwerking met de VVD. Als de PvdA meedoet heeft GroenLinks dit keer geen excuus om verantwoordelijkheidsvakantie te nemen. Als Jesse Klaver wegloopt van de kans om het progressiefste kabinet in decennia te vormen (gek genoeg met de VVD), betekent dat waarschijnlijk direct het einde van zijn politieke carrière.
Het wordt natuurlijk wel weer een ingewikkeld kabinet met vier of misschien zelfs vijf regeringspartijen. De formatie zal een behoorlijke puzzel blijken. Tegelijkertijd hebben de PvdA en GroenLinks zich de afgelopen jaren in de Kamer redelijk opgesteld, dus er is niet direct reden te denken dat een progressief-liberaal kabinet een instabiel kabinet zal zijn.
Mathematisch is er wel een eenvoudigere constructie te bedenken, je zou het bijna vergeten. De VVD en het CDA zouden een kabinet kunnen vormen met de PVV (en desnoods nog een kleinere partij). Rutte heeft recent opnieuw een coalitie met de PVV uitgesloten. Hoekstra heeft dat nog niet met zoveel woorden gedaan, maar ook bij het CDA is weinig enthousiasme voor zo’n samenwerking. Iedereen herinnert zich nog het catastrofale gedoogkabinet uit 2010. Ook is het maar de vraag of Wilders überhaupt wel echt wil regeren.
Maar goed, politici zijn niet te vertrouwen en VVD’ers en CDA’ers nog net een beetje minder, dus niets valt uit te sluiten. Mocht er onverhoopt toch een rechtse coalitie met Wilders komen, dan kan dat niet anders dan een impopulair en instabiel vechtkabinet worden, en de kans is klein dat het de eindstreep haalt. Ik kan me moeilijk voorstellen dat Mark Rutte zijn premierschap wil eindigen zoals hij het in 2010 begonnen is. En dat weet iedereen, ook Sigrid Kaag. Het lijkt er dus op dat de VVD weinig te kiezen heeft als D66 wat anders wil.
D66 heeft niets te verliezen door zich nu duidelijk uit te spreken. Door nu een scherpe keuze te maken kan de partij in één klap het imago van machtspartij en ‘VVD-light’ van zich af schudden. Veel leden (ook dit voormalig lid) en potentiële kiezers hebben nooit veel warmte gevoeld voor de huidige samengeraapte coalitie. Dat werd vooral pijnlijk duidelijk toen D66 (en de ChristenUnie) gepiepeld werd met de Moria-deal. Nu is er de unieke kans om de verhoudingen om te draaien.
Door nu te kiezen voor een progressief kabinet met daarin partners als PvdA en Groenlinks kan D66 ontegenzeggelijk meer voor elkaar krijgen dan met doorgaan op de huidige koers. Deze tijd vraagt niet om meer van hetzelfde, je kan je zelfs afvragen of D66 een vervolg zou overleven.
Het heeft eerder goed uitgepakt toen D66 van tevoren een duidelijke keuze maakte. In 1994 behaalde Van Mierlo 24 zetels en werd met Paars I een duidelijke koerswijzing ingezet. Ik denk dat het D66 opnieuw geen windeieren zal leggen als ze nu gebruikmaken van hun sleutelpositie en opnieuw de regie nemen.
Het zou mij niets verbazen als een duidelijke keuze voor een progressievere koers meer zetels oplevert en daarmee die sleutelpositie alleen maar sterker maakt. Dus kom, op Sigrid Kaag, doe D66 en Nederland een plezier en help ons aan het progressiefste kabinet in jaren. ‘Nu vooruit!’ was toch ooit de slogan? Nu is de kans om het waar te maken, het alternatief zou zomaar eens vergetelheid kunnen betekenen.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
Photocredit: Ministerie van Buitenlandse Zaken – https://www.flickr.com/photos/ministeriebz/50922525423/, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=99738864
