Dieetboeken, dieetmethoden en dieetgoeroes lijken ons de afgelopen vier á vijf decennia steeds nadrukkelijker te vergezellen. Door onze toegenomen welvaart en ons westerse voedingspatroon zijn overgewicht en obesitas inmiddels volksziekte nummer één geworden. Dieetboeken, dieetmethoden en dieetgoeroes hebben slim ingespeeld op met de vetzucht worstelende consument. Diëten blijkt een heus verdienmodel te zijn geworden voor een groep van marketingbewuste entrepreneurs. Door de jaren heen zijn er daarom veel verschillende – vaak relatief extreme – vormen van crashdiëten de revue gepasseerd.
Veelal richten dergelijke crashdiëten zich op het grotendeels onthouden van koolhydraten in combinatie met de relatief extreme inname van vetten of eiwitten ter compensatie. Met bewezen inhoudelijk of wetenschappelijk onderzoek hebben dergelijke diëten doorgaans niets te maken. Ze lijken vooral te worden aangejaagd door de wanhopige consument die de overtollige kilo’s graag kwijt wil en bereid is daarvoor grof geld te betalen.
Diëten op pure wilskracht werkt niet
Binnen het overgrote deel van dergelijke crashdieetmethoden richt men zich met name op snel zichtbare resultaten door gedurende een bepaalde tijd volstrekt onvoldoende calorieën (lees: koolhydraten) tot zich te nemen. Het voornaamste probleem van een dergelijke wijze van diëten is dat dit slechts relatief kort vol te houden is. De wilskracht om een hongergevoel te negeren vergt een extreme motivatie die voor de gemiddelde consument niet langdurig is op te brengen. Tenslotte veranderen crashdiëten jouw levenswijze niet, waardoor je uiteindelijk snel weer terug bij af bent.
Crashdiëten en het jojo-effect
Daarnaast lijkt het er op dat het lichaam als gevolg van crashdiëten in een soort van spaarstand terecht komt, waardoor het lichaam na afloop van het dieet minder calorieën dan voorheen verbruikt. Dit leidt tot het zgn. jojo-effect dat tot gevolg heeft dat de kilogrammen er vervolgens nog sneller aankomen dan voorheen. Einde van het liedje is dat mensen na een crashdieet en verloop van tijd vaak zwaarder eindigen dan waar ze zijn begonnen. Vervolgens gaan ze weer diëten, vallen af, komen vervolgens nog steviger aan, etcetera. Een jojo eindigt immers ook vaak hogerop aan de draad.
De gemiddelde consument is het volledig verleerd om intuïtief te eten
Door de jaren heen is er een hele reeks pseudowetenschappelijke aannames verkondigd over hoe jouw eetgedrag jouw gewicht zou beïnvloeden. Hetgeen hoogstwaarschijnlijk bewust is gebeurd, omdat dit ervoor zorgt dat mensen met overgewicht de schuld sneller bij zichzelf leggen. Door mensen zich schuldig te laten voelen, kun je ze manipuleren om tegen betaling op dieetcursus te gaan, dieetboeken te kopen of dieettrajecten te volgen.
Zo is er o.a. jarenlang verkondigd dat met name de tijdstippen van calorie-inname en de al dan niet gelijktijdige combinatie van verschillende caloriesoorten (koolhydraten, eiwitten, vetten) verschil zouden maken. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter steevast dat dit nauwelijks tot significante verschillen in de dagelijkse calorie-inname leidt. Het heeft hooguit bepaalde consequenties voor het gevoel van trek en het wel of niet tussendoor willen snaaien. Snaaien van koek en zoetigheden moet je echter sowieso definitief afleren, wil je tenminste daadwerkelijk afvallen. Eet liever een stuk fruit dan dat je iedere keer naar een koekje grijpt. Na verloop van tijd heb je je buik letterlijk vol van al dat fruit. En dat is ook precies de bedoeling!
Gevolg van al deze verzinsels is dat de meeste mensen nauwelijks meer intuïtief durven te eten. Intuïtief eten is het daadwerkelijk leren luisteren naar wat jouw lichaam nodig heeft aan calorieën en voedingsstoffen. Door een hausse aan goed bedoelde sociale en culturele voorschriften en de eerder beschreven marketing rondom dieetmethoden zijn de meeste mensen het spoor volkomen bijster geraakt daar waar het gaat om intuïtief eten.
De massabalans als eenvoudig uitgangspunt
Volgens het uitgangspunt van de massabalans moeten de effectieve calorie-inname en het effectieve calorieverbruik in evenwicht zijn om op gewicht te blijven. Dit betekent dat als de calorie-inname het calorieverbruik overstijgt je aankomt en dat als het calorieverbruik de calorie-inname overstijgt je afvalt. Dit uitgangspunt corrigeert voor veronderstelde meer of minder effectieve opname van calorieën in jouw darmen en voor veronderstelde meer of minder effectief verbruik door vormen van beweging. Hierdoor kun je bij voorbaat afzien van ingewikkelde niet-bewezen pseudowetenschappelijke aannames over hoe de effectiviteit van calorie-inname en beweging te beïnvloeden zouden zijn zonder daarvoor veel moeite te doen. Want zoals altijd geldt ook hier, dat als je er nauwelijks moeite voor hoeft te doen het resultaat er meestal ook niet naar is.
Intuïtief eten en iets meer bewegen
Door steevast uit te gaan van zoiets eenvoudigs als een massabalans kun je je richten op intuïtief eten en iets meer bewegen. Kom je aan dan is het zinvol om met name het aantal koolhydraten te verminderen. Dit kun je al eenvoudig realiseren door bijvoorbeeld meer groente dan pasta of aardappels te eten bij de warme maaltijd. Eet je juist relatief veel calorierijk vlees en vet, dan kun je daar eveneens iets aan doen. Je kunt in plaats van vlees en vette producten experimenteren met het gebruik van meer caloriearmere plantaardige producten, plantaardige oliën en vis als gunstiger alternatief.
Tevens kun je in plaats van een aantal boterhammen liever wat wortels, komkommers of tomaten eten bij de lunch. Of een bak yoghurt of kwark in plaats van die paar boterhammen. Ook fruit kan een prima vervanging zijn, hoewel je met extra appels, peren en bananen wel weer moet oppassen, omdat deze zelf voor het merendeel uit koolhydraten bestaan. Frisdranken en vruchtensappen kun je sowieso beter laten staan, want dit zijn echte suikerbommen. Jouw lichaam heeft daar nooit om gevraagd. Je bent net zoals zo velen verslaafd geraakt aan suiker en zoetigheden. Drink gewoon thee, koffie en het liefst ruim voldoende water, dat is het gezondste. Na verloop van tijd zul je merken dat je suiker en zoetigheden niet langer in grote hoeveelheden kunt verdragen, omdat je ze ontwend bent. Het zijn met name deze subtiele en relatief kleine aanpassingen van jouw dieet die op de langere termijn daadwerkelijk zoden aan de dijk zetten.
Belangrijkste aspect van intuïtief eten is dat je op een manier eet die je regelmatig en over langere tijd vol kunt houden. Je hoeft echt niet iedere dag een zak wortels, een komkommer of meerdere tomaten te eten, maar probeer het in eerste instantie eens 2 of 3 dagen per week in plaats van die paar boterhammen bij de lunch. Probeer ook eens iets vaker matig intensief te bewegen, om te beginnen 1 of 2 keer per week extra gedurende 1 of 1,5 uur. Met intuïtief eten en iets meer bewegen zullen de kilo’s er zeker niet afvliegen. Het zal zich eerder heel geleidelijk ontwikkelen over langere tijd. Vanzelfsprekend is dit veel gezonder voor jouw lichaam dan dat die kilo’s er in een aantal weken afvliegen waardoor lichaam en geest zich bij voorbaat niet kunnen aanpassen aan de nieuwe balans en je vervolgens weer even snel aankomt.
Afvallen draait om het vinden van een nieuwe subtiele balans
Er bestaat alleen perspectief op succesvol afvallen als je jouw subtiel aangepaste levensstijl langdurig kunt volhouden. Als je zodra je enig gewicht bent kwijtgeraakt, terugvalt op jouw oude levensstijl dan zullen de kilo’s er in no-time weer aanzitten. Denk daaraan voordat je met de moed der wanhoop weer probeert om in een zo’n kort mogelijke tijd zoveel mogelijk kilo’s kwijt te raken. In eerste instantie is het voornamelijk water dat je kwijtraakt als gevolg van de verminderde inname van koolhydraten. Daarnaast is een dergelijke levensstijl op de langere termijn sowieso niet vol te houden, waardoor de kilo’s er weer even snel aankomen en je als je niet oppast wordt opgescheept met het jojo-effect en zwaarder eindigt dan waar je begon.
Overgewicht kan leiden tot diabetes, versleten gewrichten en hartfalen
Mocht je nou totaal niet onder de indruk zijn van dit verhaal bedenk dan wat de consequenties kunnen zijn als je jezelf niet aanleert om intuïtief te eten. Overgewicht kan op termijn o.a. leiden tot diabetes, versleten gewrichten en hartfalen. Vraag jezelf maar eens af of je met dergelijke kwalen plezierig oud wilt en kunt worden?
Art Huiskes (onderzoeksjournalist)
Extreemlinks kankergezwel!